Welkom in het Buitenmuseum van Haarlemmermeer
Waar staat deze verhalenpaal?
- Locatie: Fietspad langs de Ringvaart t.o. tunneltje onder de N 231 / Nieuwemeerdijk . Vlakbij viaduct de A9. Dichtstbijzijnde adres: Nieuwemeerdijk Badhoevedorp.
- Coördinaten: 52.312.487.171 / 4.815.212.094
- Fietsroute: fietsroute Water
- Fietsknooppunt: 97
Heeft u een verhaal bij deze paal? Stuur het naar naar schakelsaandeketting@shmdc.nl.
Binnenmuseum
Naast de 20 Verhalenpalen die verpreid staan door de hele polder, kunt u ook een bezoek brengen aan het Cruquius Museum in Cruquius en het Historisch Museum Haarlemmermeer in Hoofddorp. Kijk op www.haarlemmermeermuseum.nl en op www.komkijkenmetkortingbijCruquius.nl.
Fort aan het Schiphol
Door de aanleg van vier forten, het Torenfort bij Schiphol, het fort de Nieuwe Meer bij Sloten, het fort Halfweg en het fort aan de Liede, ontstaat er vanaf 1843 aan de Ringvaart een fortenlinie als onderdeel van de Stelling van Amsterdam. De linie is met zijn geschut gericht op het wegennet aan de noordoostzijde van de polder in aanleg. Met de drooglegging in 1852 was het Haarlemmermeer als defensiebarrière aan de zuid-westkant van Amsterdam verdwenen: door de ontstane vlakte kon een vijand oprukken naar Amsterdam.
Bij oorlogsdreiging kon tussen het Fort aan de Liede en het Fort bij Schiphol een inundatiekade (keerkade) worden opgeworpen. Het gedeelte ten noorden van deze ‘noodkade’ kon zo onder water worden gezet.
In 1844 werd het Fort bij Schiphol gebouwd. Het fort, voorbestemd om binnen het nog droog te leggen Haarlemmermeers grondgebied te vallen, kwam op Aalsmeers grondgebied op een kunstmatig eiland in het toenmalige Haarlemmermeer. De Ringvaart werd achter het fort om gegraven. Zo kwam het fort uiteindelijk binnen Haarlemmermeers grondgebied. Het was een redoute, een kleine trapeziumvormige veldschans die hoofdzakelijk bestond uit een ronde gemetselde stenen toren. Met aarde kon de toren worden gecamoufleerd zonder de inrichting aan te tasten. Het fort bevatte een bomvrije ruimte voor het personeel en materieel en bood plaats aan manschappen en geschut.
In 1916 werd het fort de basis van het militair vliegkamp Schiphol, de latere Luchthaven Schiphol. In 1934 is het fort gesloopt om plaats te maken voor de Schipholdraaibrug - ook wel Colijnbrug genoemd.
De sleutel tot Schiphol - door Hans Dolman
Voor de droogmaling (1848-1852) is de Haarlemmermeer een natuurlijke barrière aan de zuidwestkant van Amsterdam. In 1809 had Generaal-Luitenant R.T. Kraijenhoff (1758-1840) een plan tot verdediging van de hoofdstad ontworpen. Het plan was gebaseerd op de onderwaterzetting van land en de bouw van enige vestingwerken rondom Amsterdam. Stenen toren en aarden batterijen vormden de ruggengraat van deze laatste verdedigingslinie rondom de hoofdstad.
Één van deze batterijen was de militaire post nummer 16 aan het kanaaltje het Schiphol. Deze post was beter bekend onder de naam Rijkeroorter voorpost. Het was een zgn. kustbatterij, die de toegang naar Amsterdam over het Haarlemmermeerse water moest afsluiten. Het fort bestond uit een trapeziumvormig aarden wal met centraal een rond, bomvrij stenen torenfort. Het fort had een plateau voor geschut (8 vuurmonden) met een doorsnee van 16 el (ca. elf meter). Op 1 juli 1852 was het fort gereed.
Bij het proces-verbaal hoort een kaart met de grenswijzigingen. De nieuwe grenzen van de Rijksmilitaire gronden vielen nu binnen de Haarlemmermeerpolder. De kaart is mede ondertekend door de eerste dijkgraaf van de polder J.L. van den Burch (1856-1860). Met deze ondertekening werd de toekomst en de inrichting van de gemeente Haarlemmermeer zoals we die nu kennen bepaald.
Na het uitbreken van de eerste wereldoorlog wilde de Nederlandse legerleiding een nieuw vliegkamp vestigen binnen de kringstelling van Amsterdam en achter de Hollandse Waterlinie. Een aantal locaties zoals bij Halfweg werden bekeken. Uiteindelijk werd gekozen voor het terrein bij Schiphol vanwege de daar aanwezige Rijksmilitaire grond en de prijs van de aangrenzende percelen.
In 1916 werd naast het fort op de Rijksmilitaire grond en aangrenzende percelen een militair vliegkamp ingericht. Het vliegterrein ontleent zijn naam aan het nabijgelegen fort. Het vliegkamp bestond uit een veld en een aantal vliegloodsen. In 1920 werd een van de zeven militaire hangars in gebruik genomen door de pas opgerichte K.L.M. De burgerluchtvaart kreeg alle medewerking van de regering en militaire autoriteiten. In het voorjaar van 1923 werd mijn overgrootvader J.L.P. Buchel benoemd als magazijnbeheerder bij fort Schiphol. Hij woonde met zijn vrouw en twee kinderen in het huis naast het fort. Als magazijnbeheerder was hij verantwoordelijk voor de munitie van geweren en vliegtuigen. Tot de zomer van 1932 bleef het gezin Buchel in de woning naast fort Schiphol wonen. Het fort Schiphol werd in 1934 gesloopt i.v.m. de aanleg van een brug. Het enige wat er nog rest van het fort, is een grote koperen sleutel van de toegangsdeur van het fort. De sleutel is nu te zien in het Historisch Museum Haarlemmermeer in Hoofddorp in de tentoonstelling Schakels, een reis langs betekenisvolle plekken in Haarlemmermeer.
Bert vertelt…
Het Ministerie van Oorlog geeft in 1916 opdracht tot aankoop van grond binnen de Stelling van Amsterdam. Er wordt van boer Knibbe 12,2 hectare grond langs de Spaarnwouderdwarsweg gekocht waarop de vliegweide is gepland. De weide ligt tussen de forten Schiphol en Sloten aan de Nieuwe Meer en wordt voorzien van een grasbaan. Er worden enkele houten barakken geplaatst voor de Luchtmacht en verzorgend personeel van het terrein. Op 19 september 1916 landen de eerste wankele vliegtuigjes bij het fort bij Schiphol.
In 1917 wordt er ook met passagiers gevlogen met gehuurde vliegtuigen. Daardoor is het ook een burgerluchthaven geworden. Antonie Fokker gaat vliegtuigen aan de KLM van Albert Plesman leveren. Huren kostte te veel. Er moest al snel uitbreiding komen. Dat gebeurde in zuidelijke richting en ging ten koste van de Hoeve Kraaijveld. Dit gebeurde tot aan de Tocht. Later werd dit uitgebreid tot de Aalsmeerderweg met de doorsteek van de Aalsmeerbaan. Daardoor moest het buurtschap Rijk met al zijn boerderijen verdwijnen.
Ook de Christelijke School op de Schinkeldijk 141, die in de Tweede Wereldoorlog door een bombardement zwaar beschadigd was, kwam niet meer terug. De school was gelegen ter hoogte van de Boeiinghangaar op Schiphol-Oost. De militaire afdeling, jachtvliegafdeling 9, is in 1945 overgegaan naar Soesterberg.
Anton vertelt…
Er is een spreuk over Schiphol: Schiphol is nooit af, maar altijd klaar
Gedurende het jaar 1917 groeit de oppervlakte van Schiphol van bijna 17 naar 77 hectare. In de maand mei wordt 6,5 hectare grond gevorderd van boer Pieter Roos. In de maand november moet boer Roos nog meer land afstaan. Dat gebeurde ook met zijn buren Rombouts en Noorddam. Daarmee kon de landingsbaan en het terrein in eerste instantie worden uitgebreid van 300 bij 300 tot 750 tot 750 meter.
De militairen krijgen echter een kat in de zak getuige een inspectierapport. Het laatst aangekochte deel is erg ongelijk met hoogteverschillen tot veertig centimeter. Daardoor is het terrein helemaal ongeschikt voor het doel om te landen in zuidwestelijke richting. Het terrein wordt afgekeurd. Bijna het gehele jaar is gemoeid met herstelwerkzaamheden op het landingsterrein.
Op de luchtfoto van Schiphol in 1922 zie je rechts in het midden zes donkere vliegtuigloodsjes. Daarboven zie je het kazernecomplex aan de overkant van de Ringvaart. Het munitiecomplex met daartussen het Fort Schiphol. Met rechts het KLM hotel-restaurant. Ook zie je Hoeve Vredehof en de grote vliegloods. Beneden zie je Hoeve Kraayveld.
Schiphol is een van de grote nationale belangen van ons land. Het is een bron van welvaart en arbeid voor duizenden mensen. Aan de andere kant heeft de Haarlemmermeer grote offers moeten brengen vanwege het nationale belang. Honderden hectaren vruchtbaar land moesten inwoners van deze Gemeente aan de steeds uitbreidende luchthaven afstaan. Het was het beste land van de Haarlemmermeer. Zelfs een heel dorp, Rijk, moest onder de slopershamer vallen ter wille van de aanleg van de startbanen. Dit is voor de inwoners een zeer pijnlijke ingreep geweest die werkelijk als een offer in het belang van een nationale luchthaven is gevoeld.
Het vliegkamp Schiphol, de drukst bezochte vlieghaven van Nederland, heeft de Haarlemmer-meer geplaatst in het centrum van het wereld-snelverkeer. Maar het dorp Abbenes ligt nog even geïsoleerd als bij de droogmaking van het Meer. Binnen enkele uren wordt de reiziger van Schiphol naar Parijs, Londen, Berlijn of Praag vervoerd.
Doch als een toekomstige wereldburger Abbenes tot geboorteplaats kiest duurde het lange tijd geleden uren voordat een geneesheer ter plaatse kon zijn.
DE KLM JUBILEERT…
Een blijde mare klinkt hoog in de lucht
Machines zij stijgen in machtige vlucht
Beschrijven door het luchtruim een zekere baan
En stijgen en dalen en komen en gaan
Met kloeke piloten vol durf en vol moed
Door heel onze wereld bekend en begroet
Machines zij ronken met donderende stem
Dat feest is het feest onzer pracht KLM
Met Plesman aan het hoofd, hier de chef en een traan
Viert de KLM feest haar tienjarig bestaan
De wakkere Plesman stond steeds op de bres
Op het vliegveld te Schiphol met stijgend succes
Verbond ze ons met Londen, Parijs en Berlijn
Verzond ze onze bloemen zo keurig en fijn
Enz.
