Welkom in het Buitenmuseum van Haarlemmermeer

Waar staat deze verhalenpaal?                                        

Locatie: Dubbele Buurt, Halfweg

 

Heeft u een verhaal bij deze paal? Stuur het naar schakelsaandeketting@shmdc.nl.

Binnenmuseum

Naast de 25 Verhalenpalen die verspreid staan door de hele polder, kunt u ook een bezoek brengen aan het Cruquius Museum in Cruquius, het Historisch Museum Haarlemmermeer in Hoofddorp en de Polderschuur in Vijfhuizen. Kijk op www.haarlemmermeermuseum.nl.  

VAART

De Haarlemmertrekvaart tussen Amsterdam en Haarlem is in 1632 in gebruik genomen. Vóór die tijd liep de belangrijkste vaarweg van Amsterdam naar Haarlem via het IJ. Er was ook een landweg via Sloten en Vijfhuizen, maar die was begin 16e eeuw weggespoeld door het Haarlemmermeer. Wat overbleef over land was alleen de lastige route over de bochtige Spaarndammerdijk.

Daarom werd gezocht naar een veilige en comfortabele verbinding tussen beide steden over water. In 1631 besloten Amsterdam en Haarlem om de trekvaart tussen beide steden aan te leggen. Dit was de eerste trekvaart in Holland. In Vlaanderen waren er al dergelijke vaarwegen.

De vaart is bijna twintig kilometer lang en werd in een vrijwel rechte lijn gegraven tussen de Haarlemmerpoort in Amsterdam en de Amsterdamse Poort in Haarlem. Daar had de vaart de naam Amsterdamse Vaart. In 1632 ging de dienst met trekschuiten van start. Langs de trekvaart was een jaagpad aangelegd. Dit werd in 1762 van wegverharding voorzien en daarmee het begin van de Haarlemmerweg.

De trekschuit was de meest comfortabele, regelmatige en betrouwbare vorm van transport in de Nederlanden in de 17e en 18e eeuw. Alleen tijdens vorstperioden in de winter was het vervoer gestremd. In de rest van het jaar was er een frequente dienst.

Halverwege de beide steden, in Houtrijk en Polanen, was de vaart onderbroken door de uitwateringssluizen van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Hier moesten de reizigers overstappen. Een stukje “klunen” in de verder comfortabele boottocht. Er ontstond een buurtschap met herbergen en dergelijke. Dit werd later het dorp Halfweg. Bekend is hier het Huis ter Hart, nu een monument. Hier verbleven de reizigers, die niet direct doorvoeren.

In 1839 werd hier de spoorlijn (de oudste van Nederland!) aangelegd. Nog een tijdje bleven de trekschuiten varen, maar dit vervoermiddel moest het na enige tijd toch afleggen tegen de snellere trein. De uitspanningen verdwenen. Langs de trekvaart werd later een zandweg aangelegd, die in 1761 en opnieuw in 1803 werd verhard. In 1918 werd deze weg verbreed. Na de oorlog kreeg de weg drie rijstroken en in de jaren zestig vier.

Regelmatig scheepvaartverkeer is er niet meer sinds 1883, maar de trekvaart heeft nog wel een functie in de waterhuishouding. Zo is het gedeelte tussen Halfweg en het Westerpark in Amsterdam nog steeds een boezemwater van het Hoogheemraadschap van Rijnland. Ter hoogte van de Van Slingelandtstraat ligt sinds 1884 de Schutsluis Haarlemmervaart, tussen het water op stadsboezempeil en Rijnlands Peil.

En ja, daar sta je nu, bij de Verhalenpaal ‘Vaart’. Normaal gesproken zou de trekvaart je hier niet opvallen. Vandaar dit verhaal.

Stel je voor, deze trekvaart lag hier honderden jaren helemaal in z’n eentje. Hierlangs gingen de mensen in vroeger eeuwen rustig en comfortabel in drie uur tijds van Amsterdam naar Haarlemmermeer. En omgekeerd natuurlijk.

Als je halverwege ging lunchen bij Huis ter Hart duurde het natuurlijk nog langer. Maar veel mensen hadden daar geen bezwaar tegen. Rijke Amsterdammers hadden hun zomerverblijf in de duinen. Ook gingen Amsterdammers voor een dagje naar Haarlem, om daar in de Hout te wandelen en deel te nemen aan het sociale leven. In het boek Camera Obscura van Nicolaas Beets uit het begin van de 19e eeuw wordt dit beschreven.

Alles ging toen veel rustiger dan nu. Nu kan je hetzelfde stuk in een half uurtje doen via de weg of de trein. Desondanks hebben we het drukker dan ooit. Drie uurtjes ‘zen’ in een trekschuit zou ons wel weleens heel goed kunnen doen. Denk daar maar eens aan als je hier bij deze verhalenpaal staat.

Achtergrond: Uit den goeden ouden tijd. De Trekvaart van Amsterdam naar Haarlem. Door A.A. Beekman., Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 4 - DBNL. Zij ook Wikipedia