Ik zou graag een voor mij betekenisvolle plek aanmelden. Het betreft de Coupure in de Geniedijk nabij de Burgemeester Pabstlaan in Hoofddorp, aangelegd ten behoeve van de Haarlemmermeer spoorlijnen.

Waarom deze Coupure op deze plaats. De Geniedijk aangelegd als Liniedijk tussen 1888 en 1903 in de Haarlemmermeer als onderdeel van de Stelling van Amsterdam. In 1996 werd de Stelling van Amsterdam door UNESCO op de Werelderfgoedlijst geplaatst. De Geniedijk werd in eerste instantie aangelegd als waterkering om te zorgen dat als er een aanval op Amsterdam werd uitgevoerd de omgeving voor de Stelling onder water kon worden gezet (inunderen).

Tijdens de voorbereidingen van de aanleg van de Haarlemmermeer spoorlijnen moest aan de voorwaarden van de waterkering worden voldaan. Om hier aan te voldoen heeft de Hollandsche Elektrische Spoorweg Maatschappij (HESM) een Coupure aangelegd.

Een Coupure is een doorsnijding van een dijk welke bij nood kan worden dichtgemaakt. Hiertoe werd in het tracé van de spoorlijn een betonconstructie gemaakt metm 2 inkepingen waar houtenbalken in konden worden geschoven. Tussen de houten balken kon klei en puin worden aangebracht waar door de Geniedijk weer 1 geheel werd. In de bijlage is e.a. weergegeven.

Helaas verkeerd de betonconstructie van de Coupure in slechte staat. Ik heb hierover 2 jaar geleden de gemeente Haarlemmermeer eigenaar van de Coupure al over aangeschreven. Waarschijnlijk heeft een plaats op de Werelderfgoedlijst bij de gemeente geen prioriteit.

Ik zou het op prijs stellen dat de Coupure op de betekenisvolle plekken komt van de Haarlemmermeer. Op deze plek wijs je bezoekers op 2 elementen van de geschiedenis van de Haarlemmermeer. Waarom de Geniedijk werd aangelegd en waarom de Coupure.

Dick de Waal Malefijt

Coupure en Schotbalkloods

Een Coupure

Voor de Haarlemmermeerspoorlijn moest een doorsnijding in de Geniedijk (ontworpen als Liniedijk) worden gemaakt voor de verbinding van Hoofddorp naar Leiden. Bij kleinere doorsnijdingen - ‘coupures’ genaamd - werden voorzieningen getroffen om deze te kunnen sluiten. Niet alleen voor de vijand, maar vooral om te voorkomen dat het water zou weglopen waardoor de inundatievelden niet zouden werken. De Amsterdamse stelling is op dit punt uniek, omdat verdediging geschiedde met het onder water zetten (inunderen) van het land rondom de linie. De inundatievelden werden met een laagje water van 40 centimeter onder water gezet. Hiermee werd het terrein onbegaanbaar voor soldaten, paarden en wagens, maar was het eveneens te ondiep voor schepen.

Zo kon de coupure van de Haarlemmermeerspoorlijn met schotbalken worden gedicht in geval van oorlog. De balken werden geschoven in de sleuven van een betonnen constructie aan weerzijden van het spoor. De ruimte tussen de planken werd opgevuld met aarden en zandzakken om het geheel waterdicht te maken. Bovenop de Geniedijk waren hiervoor een aantal schotbalkenloodsjes gebouwd.

Tweeledige functie

Om gedeeltelijke inundatie van de Haarlemmermeerpolder mogelijk te maken, werd tussen 1891 en 1895 de Geniedijk aangelegd. Het vervulde een dubbelfunctie. Enerzijds maakte de dijk het mogelijk dat de zuidelijke helft van de Haarlemmermeerpolder geïnundeerd kon worden terwijl de noordelijke helft droog bleef. In de noordelijke helft werden dan landbouwgronden behouden voor de productie van voedsel voor de bevolking en soldaten die zich ten tijde van oorlog binnen de Stelling ophielden.

UNESCO

Vanwege zijn unieke karakter heeft de Stelling van Amsterdam in 1996 de status van UNESCO Werelderfgoed gekregen.

Michelinster voor erfgoed

Wat betekent het om op de Werelderfgoedlijst van UNESCO te staan? Het is vooral een internationaal teken van waardering, een soort Michelinster voor natuurlijk en cultureel erfgoed. En een land kan zich erop voor laten staan. Dat is goed voor toerisme en economie. Maar het schept ook verplichtingen. Zo moet een land elke zes jaar aan het Werelderfgoedcomité van UNESCO doorgeven wat het heeft gedaan om het Werelderfgoedverdrag goed uit te voeren. Verder moet het van elk erfgoed laten weten:

* in wat voor staat van onderhoud het werelderfgoed verkeert

* wat het land heeft gedaan om de bijzondere universele waarde te behouden.

Gevarenlijst

Een monument dat in slechte staat van onderhoud verkeert kan het Werelderfgoedcomité tot 'Werelderfgoed in Gevaar' benoemen. Dan komt het op de Gevarenlijst en moet een land elk jaar laten zien wat het heeft gedaan om de staat van onderhoud te verbeteren. Anders schrapt het Comité het erfgoed van de Werelderfgoedlijst. Maar ook oorlogen, aardbevingen of andere natuurrampen brengen werelderfgoederen in gevaar. De Gevarenlijst is bedoeld als aansporing om erfgoederen te behouden. Zelf heeft het Werelderfgoedcomité een speciaal fonds voor deze werelderfgoederen in gevaar.